Ульяновск өлкәсендә менә инде 25 ел эшләп килүче иҗтимагый хәрәкәт - «Туган тел» мәгърифәтчелек җәмгыяте активистлары узган атнада оешманың чираттагы 18 нче конференциясенә җыелдылар. Татар мәдәнияте үзәгендә үткән әлеге чарада егермегә якын кеше катнашты. |
Җыелышта катнашучылар иң әүвәл фани дөньядан бакыйлыкка күчкән милләтпәрвәрләрне дога белән искә алдылар. Котдус Сафиуллин, Галимҗан Насыйров, Искәндәр Гыйззәтуллин, Иршат Җамалетдинов, Ринат Сусаев, Фатыйх Хаертдинов, Мидхәт һәм Изилә Вафиннар, Әминә Ибра- һимова, Рауза Канәфиева, Фоат Бичурин, Сания Алиева, Мәхмүт Хәйруллин, Гөлшат Гобәйдуллина, Фәрит Алюков - Ульяновск өлкәсендә татар милли хәрәкәтенең чишмә башында торучылар, диде җыелышны алып баручы Айрат Ибраһимов.
Ә Югары Терраса мәчете мөәзине Рифат хәзрәт Бульхин мәрхүмнәрнең рухларын шатландырып дога укыды. Аннары оешманың рәисе Тимерша Вахитов башкарылган эшләр турында отчет доклады белән чыгыш ясады. Ул Ульяновскиның Заволжье районында урнашкан картлар йортында соңгы вакытта татар-мөселман әби-бабайларының саны артып китүе хакында бик тә борчылып сөйләде.
- Хәзер шәһәребезнең картлар йортында 27 татар кешесе көн күрә. Аларны бергә җыеп дини дәресләр үткәрәбез. Ә «Биләр» мәдрәсәсендә һәм 56 нчы санлы мәктәптә татар телен өйрәнү буенча түгәрәкләр оештырдык,- диде Т.Вахитов.
Доклад буенча фикер алышуны Булат Шамай башлап җибәрде. Аның сүзләренчә, милләтебезне юкка чыгудан тарихны өйрәнү һәм ислам диненә киңрәк таяну юлы белән саклап калырга мөмкин. Ә Ульяновск өлкә татар милли-мәдәни автономиясе әзерләү мәшәкатен дә үз өсләренә ялган өчен «Өмет» редакциясе милли хәрәкәтнең бөтен җирдә дә сүлпәнәя баруы турында сөйләде. Ул Яңа шәһәрдә татар мәктәбенең ябылуы сәбәпләренә дә тукталды. - 64 нче мәктәп эшләп килгән бинада тагын бер мәгариф учреждениесе ачуны хата дип саныйм. Әгәр ул чакта 91 нче татар мәктәбе өчен аерым бина бирсәләр, милли мәгариф учагы тулы канлы тормыш белән яшәп киткән булыр иде. Хәер, бүген 64 нче мәктәптә татар телен өйрәнү өчен бөтен шартлар да тудырылган. Анда татар мәдәнияте үзәге дә ачарга ниятлибез әле,- диде автономия җитәкчесе. Ульяновск өлкәсе татар бизнесменнарының «Сембер» оешмасы президенты Радик Гафуров ата-бабаларыбызның гореф- гадәтләре, йолалары белән горурланып яшәү һәм аларны күз карасыдай саклап, киләчәк буыннарга тапшыру кирәклеге турында бәян итте.
Ә «Болгар яңарышы» җәмгыяте рәисе Шәүкәт Богданов яшьләрдә милли горурлык хисе тәрбияләү максатында халкыбызның тарихын тирәнтен өйрәнергә киңәш итте. Ульяновск өлкәсе территориясендә борынгы болгар чорына караган ике йөздән артык археологик һәйкәл исәпләнә, аларны ничек булса да саклап каласы иде, диде ул. Милләтпәрвәр Розалия Матросова халкыбызны татарча аралашырга өндәүче шигырен бик тә аһәңле яңгыратты.
Ә Мөнир Насыйров татар милләтен мишәргә, типтәргә, болгарга һәм башка төркемнәргә бүлгәләмәскә, бердәм булырга чакырды. Дистә еллар дәвамында шул. Яшьли тол калып, безне - сигез баласын тәрбияләп үстерде, беребезне дә детдомга илтеп Реальгар Исламовның чыгышы да күпләрнең игътибарын җәлеп итте.
- Милләтебез идеологы Гаяз Исхакыйның фаразы чынга ашып бара бит - татар халкы юкка чыга, бетүгә таба йөз тота. Моның ике төп сәбәбе билгеле. Беренчедән, ассимиляция, ягъни руслашу процессы бик тә көчле. Икенчедән, депопуляция процессы дәвам итә, икенче төрле әйткәндә, татарлар арасында да туучылар аз, ә үлүчеләр чиксез күп. Өченче сәбәбе дә бар икән әле - яшьләр зур, бай тормышлы шәһәрләргә, чит илгә күчеп китү ягын карый. Ә аларга алмашка мигрантлар - төрки-мөселман халыклар вәкилләре, таҗиклар, әзәр- бәйҗаннар килә,- диде Реальгар ага. «Туган тел» җәмгыятен оештыручыларның берсе - татар матбугаты ветераны Айрат Ибраһимов та уй- фикерләре белән бүлеште.
- Конференциядә катнашучыларның бармак белән генә санарлык булуы күп нәрсә турында сөйли инде, җәмәгать. Милли хәрәкәт сүлпәнәйде, халыкта битарафлык бик тә көчле. Хәзер татар мал, акча артыннан куа, аңа туган тел дә, мәдәният тә, тарих та, әхлак та бирмәде. һәрвакытта да артык борчылам, кайгырам, туган ягым табигатенә сокланам һәм шушы халәтем нәтиҗәсендә шигырьләрем туа. Ир-ат, ягъни көчле зат булсам да, мин еларга оялмыйм. Сезнең дә елыйсыгыз килсә - елагыз, көләсегез килсә - көлегез... Бүгенгедәй хәтеремдә: Сахалиннан кайтып урнашкач, «Өмет» газетасы турында ишеттем һәм берничә шигыремне ояла-ояла гына редакциягә юлладым. Дөресен әйткәндә, «Өмет» мине шагыйрь дәрәҗәсенә күтәрде, халыкка танытты, татар дөньясына кирәкми. 91 нче татар мәктәбен күршедә генә урнашкан 64 нче мәктәп белән берләштереп куюлары йөрәкне әрнетә. «Чишмә» телетап- шыруларының радиусы кимеде, бүген аны авыл районнарында карый алмыйлар. «Өмет» газетасы - бердәнбер горурлыгыбыз, дисәк тә була. Аның тиражы, күләме елдан- ел арта, өстәвенә, үткән елдан төсле булып чыга башлады,- диде Айрат Ибраһимов.
Конференциянең ахырында милли хәрәкәткә ярдәм күрсәтүчеләргә һәм җәмгыять эшчәнлегендә актив катнашып йөрүчеләргә - Расих Гатауллинга, Илдар хаҗи Сафиуллинга, Камил Гафинга, Айрат Ибраһимовка, Рифат Бульхинга, Реальгар Исламовка, Варис Равиловка, Нәҗиб Сәлаховка һәм Шәүкәт Богдановка Рәхмәт хатлары тапшырылды. Аннары Татарстанның атказанган артисты Әлфия Рамазанованың шәкертләре Руслан Мөхәммәтҗанов һәм Илдар Насыйров милләттәшләребезне татар халык җырлары белән сөендерделәр. «Туган тел» оешмасының яңа рәисе итеп Рифат Бульхин сайланды.
И.ХАСИБОВ.